Stanisław Ignacy Witkiewicz - Nienasycenie

Choć więc łatwo jest sarkać na reakcyjność Witkacego, to nie sposób odmówić mu talentu w stawianiu społecznych diagnoz, które wcale nie straciły na aktualności. Witkacy, jak nikt, potrafi rozgryźć i obśmiać ten głęboko peryferyjny, a w tym sensie także i polski, splot nihilizmu i rewolucyjnego decyzjonizmu, o którym traktują wszystkie jego dzieła. Mali, kapryśni, niedojrzali chłopcy, którzy w dużej mierze składają się na polską substancję (obojga płci), wciąż gotowi są oddawać życie za Kocmołucha i jego Siwka – albo, z pozoru przeciwnie, robić „rewolucję na Litwie”. Omotani „siecią hyrkanicznych pożądań”, zbzikowani tropikalnie niczym Kurtz, marzą – na pustyni, albo lepiej, na puszczy, albo jeszcze lepiej, na dzikich polach – o władzy absolutnej i o tym, żeby coś się wreszcie w tej nicości wydarzyło.

Agata Bielik-Robson, Co pozostaje z Witkacego?, "Kultura Liberalna" [online],  http://kulturaliberalna.pl/2009/09/14/bielik-robson-degler-englert-gajewski-kowalczyk-witkacy-nie-zyje/ [dostęp 26.02.2013].

 Stanisław Ignacy Witkiewicz, Nienasycenie. T. I. Przebudzenie, Warszawa 1930

 Stanisław Ignacy Witkiewicz, Nienasycenie. T. II. Obłęd, Warszawa 1930

Bruno Schulz - Ptaki

Pierwodruk opowiadania w "Wiadomościach Literackich" (1933, nr 52, s. 3). Rzecz ukazała się z błędnym imieniem "Bronisław", "spolszczonym" – jak przypuszcza Jerzy Ficowski – przez Mieczysława Grydzewskiego, redaktora tygodnika. Publikacja Ptaków była debiutem prasowym autora. Po latach, odpowiadając na ankietę w "Wiadomościach Literackich" (1939, nr 17), Schulz odsłonił niektóre okoliczności powstania utworu: "pierwszym zalążkiem moich Ptaków było pewne migotanie tapet, pulsujące w ciemnym polu widzenia – nic więcej. To migotanie posiadało jednak wysoki potencjał treści możliwych, ogromną reprezentacyjność, prawieczność, pretensję do wyrażenia sobą świata". Opowiadanie zostało włączone przez Schulza do tomu Sklepy cynamonowe (1934; właściwie 1933). 

Słownik schulzowski, oprac. i red. Włodzimierz Bolecki, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek, Gdańsk 2006, s. 297.

"Wiadomości Literackie" 1933, nr 52

Robert Kaczmarek - Człowiek zmienia skórę

Portret poety futurystycznego, Brunona Jasieńskiego. Twórca przebywał na emigracji we Francji, a później znalazł się w ZSRR. Tam powstała jego socrealistyczna powieść Człowiek zmienia skórę. W latach 30. XX wieku został powołany na członka zarządu Związku Pisarzy Radzieckich. W 1937 roku został jednak aresztowany. Do niedawna sądzono, że został skazany na 15 lat łagru i zmarł w tajemniczych okolicznościach w lesie pod Władywostokiem. Odnaleziono jednak dokument, z którego jasno wynika, że został on rozstrzelany 17 września 1938 roku. [TVP] 
 

Reżyseria: Robert Kaczmarek
Scenariusz: Andrzej Gajewski, Robert Kaczmarek
Zdjęcia: Andrzej Szulkowski
Produkcja: Regionalna Agencja Producencka, TVP Lublin (Polska)
Rok produkcji: 2001

Stefan Napierski - Liryka niemiecka

Toteż gdy Napierski w marcu 1934 r. przysłał “Redakcji Kameny z koleżeńskim pozdrowieniem” swoją ostatnią książkę Od Baudelaire'a do nadrealistów, napisałem do niego z prośbą o współpracę w miesięczniku. Zgodził się chętnie i przysłał materiały (“Jeśli się co z tych utworów spodoba Panu, prawdziwie rad będę, gdy ujrzę je wydrukowane w «Kamenie». Naprawdę z szczerą i rzetelną sympatią odnoszę się do Pańskich wysiłków” – 14 X1 1934); w ten sposób już w drugim roczniku “Kameny” znalazły się jego wiersze oraz przekłady z poezji francuskiej i niemieckiej.

W następnym roku zapytuje (21 IV 1935): “Jakie ma Pan plany «Kameny» w ciągu najbliższych miesięcy? Gdyby Panu odpowiadały jakie moje artykuły lub szkice krytyczne, mógłbym na pewno je pisać za jaki miesiąc. Jeśli zasadniczo reflektuje Pan na coś podobnego, postarałbym się Panu przesłać spis drobniejszych artykułów, dotychczas nie drukowanych, ewentualnie zaprojektować szereg tematów nowych, w których mógłby Pan wybrać”.

W parę miesięcy potem pyta o warunki, na jakich mógłby w zakładzie Bronfelda wydrukować antologię poezji niemieckiej: “Gdyby to Panu odpowiadało, można by wydać w serii «Kameny»”. Liryka niemiecka t. I. ukazała się w Chełmie jako nr 5 “Biblioteki Kameny” w r. 1936, a w rok później Poeci niemieccy (t. II), książka drukowana w Warszawie jako nr 11 tejże “Biblioteki”.

Kazimierz Andrzej Jaworski, W kręgu Kameny, Lublin 1967, s. 100.

Stefan Napierski, Liryka niemiecka, Chełm 1936

Vítězslav Nezval - Pantomima

[W 1924 roku] ogłosił drugi z kolei zbiór wierszy, dając mu tytuł Pantomima. Składające się na tom liryki, utwory anegdotyczne i żartobliwe, filmowe libretta potwierdzają silny wpływ poezji francuskiej na ukształtowanie się wyobraźni poetyckiej Nezvala. 

(...)

Nezval zawsze żywiołowy, stale rozwijający swój warsztat twórczy, ulegający różnym prądom literackim w poszukiwaniu nowych środków wyrazu sięgnął po wzorce do surrealistycznych poetów francuskich, którzy głosili hasła swobodnego wyrażania swoich myśli i pragnień, uniezależnienia wyobraźni artysty od wszelkich form logicznego myślenia. Źródła formy artystycznej wierszy Nezvala mają pewien związek z tą poezją, autor Pantomimy wypracował jednakże własną poetykę, którą nazwał później "poetyzmem", zapoczątkowując w ten sposób jeden najistotniejszych kierunków w literaturze czeskiej dwudziestego wieku. Poetyzm zerwał z tradycyjną formą poetycką, postulował "czystą" lirykę, widząc najważniejsze jej wartości estetyczne w umiejętnym obrazowaniu, barwnej grze metafor i dźwiękowej urodzie wiersza. Jednym z głównych teoretyków poetyzmu stał się Karel Teige. Opracowane przez Nezvala wespół z Teigem manifesty tego nowego kierunku głosiły: "Poetyzm pragnie uczynić z życia wspaniałe przedsiębiorstwo rozrywkowe, ekstatyczny karnawał, arlekinadę uczuć i wizji, pijaną etiudę filmową, cudowny kalejdoskop...". Krytyk literacki Andrzej Piotrowski (w którego tłumaczeniu podajemy powyższy cytat) o młodzieńczym zaangażowaniu poety w literaturę pisze: "Żywiołowy temperament i otwartość, prostota i serdeczność jednają mu przyjaciół, wspaniały zaś talent - zwolenników, staje się rzecznikiem pokolenia".

Jadwiga Bandrowska-Wróblewska, Nota biograficzna, [w:] Vítězslav Nezval, Poezje wybrane, wybór i wstęp Anna Kamieńska, Warszawa 1968, s. 120-122.

Vítězslav Nezval, Pantomima. Poesie, Praha 1924  [reprint]

Vítězslav Nezval

Żagary. Miesięcznik idącego Wilna poświęcony sztuce

Posiedz. Kom. Red. – 1. IV. 31
Ustala się: autor sam robi korektę

Zakres:
a) Czy idzie enuncjacja? Tak. Jędrychowski
                                                     Troszczy się Komitet Redakcyjny

b) Działy? Są

         Twórczość oryginalna: Wiersze +
                                              Proza +
         Kronika miesięczna: przegląd subiektywny +
                              Książka
                              Teatr
            Recenzje {  Film
                              plastyka
                              muzyka?
         Krytyka literacka

1. Czy przyjmujemy statut i mamy na jego podstawie wydawać miesięcznik.
Jurek: Konieczny redaktor "wódz" od nas, przedstawiciel Słowa ma veto i jest ostatnią instancją.

Red. Niech sobie jeden będzie redaktorem, a 1-y numer wydamy na podstawie tego statutu, który po doświadcz. będziemy mogli zmienić.

Kontrakt ustala się na 1 nr. –

2. Nazwa
Red. Opracowujemy tytuł i podtytuł. –
Dor. przeprowadza rozumowanie eliminacyjne
          tytuły: a) kierunkowe
                    b) klasyczne reminiscencyjne
                    c) reprezentujące pewną zwartą całość (Kwadra, Kwadryga)
                    d) wskazujące przyszłość (Jutro, Przedświt)

Podkreślenie tutejszości. –
Ustala się ŻAGARY
Podtytuł zrobi Komitet Redakcyjny

3. Kwestie techniczne do wyd. 1-go numeru
a) Winieta tytułowa – Godziszewski sam, lub powiemy komukolwiek.
    Dajemy tyle klisz ile zechce Kom. redakcyjny.
b) Personalia – kandydatury – Bujnicki, Gołubiew.

Protokół posiedzenia komitetu redakcyjnego "Żagarów", [w:] Janusz Kryszak, Katastrofizm ocalający. Z problematyki poezji tzw. "Drugiej Awangardy", Bydgoszcz 1985, s. 2205-206.

 

"Żagary. Miesięcznik idącego Wilna 

poświęcony sztuce" 1931, nr 1

 

"Żagary. Miesięcznik idącego Wilna 

poświęcony sztuce" 1931, nr 2

 

"Żagary. Miesięcznik idącego Wilna 

poświęcony sztuce" 1931, nr 3

 

"Żagary. Miesięcznik idącego Wilna 

poświęcony sztuce" 1931, nr 4

 

"Żagary. Miesięcznik idącego Wilna 

poświęcony sztuce" 1931, nr 5